Toscead betweox fadungum "Niwenglisc spræc"

Content deleted Content added
Hogweard (motung | forðunga)
Ic undyde sceawunge 189742 be 149.71.47.147 (Mōtung)
No edit summary
Líne 19:
{{Languagebox_end}}
 
Sēo '''NīwenglisceNīƿenglisce sprǣc''' (on NīwenglisceNīƿenglisce: ''English'') is [[West-germanisc|WestgermaniscǷestgermanisc]] [[sprǣc]], þe on [[Englaland]]e ārās. Hēo belimpeþ, swāsƿā sēo [[Þēodisc sprǣc|Þēodisce sprǣc]] and sēo [[Niðerlendisc]]e sprǣc tō þǣm [[West-germanisc|WesternanǷesternan twigetƿige þāra Germaniscra sprǣca]].
 
== Steall Englisces hēodæg ==
 
Nū is Englisc sēo brādoste gesprǣdede sprǣc þǣre woruldeƿorulde, and hæfþ ymbe þæt getæl sprecera þe [[Cīnisc sprǣc|Cīnisc]] hæfþ. In fela landum biþ NīwengliscNīƿenglisc sēo ǣreste [[fremðu sprǣc|fremðe sprǣc]] gelǣred (Sēo [[Englisc (Scōl)]]) and is sēo ambihtlice sprǣc þāra mǣstena betwixfolclicrabetƿixfolclicra gesetednessa. Fela þissa gesetednessa habbaþ ōðra ambihtlica sprǣca. NīwengliscNīƿenglisc prōfaþ hēodæg swāsƿā [[woruldsprǣc|ƿoruldsprǣc]].
 
Tōdæg biþ Englisc fram 340 millionena sprecenda swāsƿā [[mōdorsprǣc]] gesprecen. Gif man īeceþ þā æfterran sprecend, cymþ man tō ymbe 510 millionena sprecenda.
 
== Stǣr þǣre Engliscan sprǣce ==
Líne 31:
[[File:EN English Language Symbol ISO 639-1 IETF Language Tag Icon.svg|thumb|upright|EN ([[ISO 639]]-1)]]
 
Englisc cymþ of þǣre [[Eald Seaxisc sprǣc|Ealdre Seaxiscre sprǣce]] and sibbum [[þēowsprǣc|þēoƿsprǣc]]um þe wǣronƿǣron gebrōht tō [[Bryten]]e fram [[Germanisc folc|Germaniscum gesittendum]] of syndrigum dǣlum norþwestesnorþƿestes Þēodisclandes. Sēo frume [[Englisc sprǣc|Englisce sprǣc]] wæsƿæs gehrinen folgiendlīce fram twǣmtƿǣm ȳðum onrǣses. Se ǣresta onrǣs wæsƿæs fram sprecerum sprǣca Scedelendisces twigestƿiges þæs Germaniscan sprǣchīredes, þe gebȳrdon in dǣlas Brytene in þǣm 8an and 9an ieldum. Se ōðer onrǣs wæsƿæs mid [[Normandig|Normandigsǣtum]] in þǣre 11an ielde, þe cynn sprǣcon, Ealdes Frencisces.
 
Be þǣm ''[[Englisc-Seaxisc Cranic|Engliscan-Seaxiscan Cranice]]'', ymbe þæt gēar [[449]], wǣronƿǣron þā Engle gelaðode fram [[Wyrtgeorn|Ƿyrtgeorn]]e tō helpenne him wiþƿiþ þā [[Pihtas]]. Ongēan hira help gelendode hē þǣm Englum in sūþēastum dǣle. Æfter sōhte hē māran help, and forþǣm cōmon þā Seaxe, Engle, and Geate. Se ''Cranic'' spricþ ymbe fylgendne incyme gesittendra, þe staðelodon on ende [[seofon cynerīcu]]. Tōdæges scōlerscipe behogeþ mǣst þisses spelles tō bēonne spell and fram lēodweardracelēodƿeardrace gedōne.
 
Þās Germaniscan infarend oferrīcsodon þā fruman [[Celtisc sprǣc|Celtisce sprǣcendan]] wuniendƿuniend, þā sprǣca þāra ālifdon mǣste on [[Scotland]], [[Wealas|Ƿealas]], [[Cornweall|Cornƿeall]], and [[Īrland]]. Þā folcsprǣca, gesprecena fram þǣm ingengum, macodon þæt, þe man hēt [[Englisc sprǣc|Eald Englisc]], þe efenlǣcþ suma rimanþēowsprǣcarimanþēoƿsprǣca, in (nū) landum norþwestesnorþƿestes Þēodisclandes and þāra Niðerlanda. Ufor wæsƿæs sēo sprǣc gehrinen fram þǣre [[Norþgermanisc sprǣc|Norþgermaniscre]] sprǣce [[Noren sprǣc|Norene]], þǣra [[Wīcing|Ƿ]][[Wīcing|īcing]]a gesprecen, þe on þone norþēastan dǣl gesǣtton (sēo [[Jórvík|Georfic]]).
 
For þǣm folgiendum 300 gēarum æfter þǣre [[Norþmandisc Geþringung Englalandes|Norþmandiscan Geþringunge]] in [[1066]] sprǣcon þā Norþmandiscan cyningas and sēo hēa duguþ cynn [[Frencisc sprǣc|Frencisces]] āne. Micel getæl Norþmandiscra wordaƿorda wǣronƿǣron inbrōht in Eald Englisc. Se Norþmandisca gehrine gefæstnode þā gangendan hwierfungehƿierfunge þǣre sprǣce ofer fylgendum ieldum, oþ þǣre sprǣce, nū [[Middelenglisc]] gehāten. LareowasLareoƿas þǣre tunges lare ne laerdon; leorneres heora spraec ne leornode. For þon þe þæt folc þāra Norþmanna þeowasþeoƿas ȝeƿurdon, swasƿa ealswaealsƿa mot mon þæt 'NiwengliscNiƿenglisc' beter 'þeowengliscþeoƿenglisc' ȝehatan.
 
In þǣre [[15e ieldu|15an ielde]] gewendegeƿende [[sēo Micele Selfswēgendwendung|sēo Micele Selfsƿēgendƿendung]] þæt Middelenglisc, ēac mid Lundencyndre sprǣce in lēodweardelēodƿearde and tōþegnunge, and þǣre regolunggefremmunge gemǣlunge. NīwengliscNīƿenglisc cann gespyred bēon on bæc tō þǣre tīde [[William Shakespeare|WillelmesǷillelmes Shakespeares]].
 
== Mearcung and sibba sprǣca ==
Sēo NīwenglisceNīƿenglisce sprǣc is dǣl þæs westernanƿesternan undertwigesundertƿiges þæs [[Germanisca sprǣca|Germaniscan twigestƿiges]] þæs [[Indisc-Europisc|Indiscan-Europiscan]] sprǣca cynnes. Feorr þǣra Englisclǣhtan sprǣca swāsƿā [[Tok Pisin]] oþþe [[Bislama]], sind þā nīehstan NīwengliscesNīƿenglisces [[Scots sprǣc|Scyttisc (Lallans)]], mǣste on Scotland and dǣl Norðernes Īrlandes gesprecen, and þǣræfter [[Fresisc sprǣc|Fresisc]], on Þēodiscland and on þǣm Niðerlandum gesprecen. SwāSƿā NīwengliscNīƿenglisc is Scyttisc riht æftergenga Englisces (Englisc-Seaxisc).
 
Ōðra sibba sprǣca, ac unsibbran þonne Fresisc oþþe Scyttisc, sind [[Þēodisc sprǣc|Þēodisc]], [[Seaxisc sprǣc|Seaxisc]], [[Niðerlendisc sprǣc|Niðerlendisc]], [[Norþgermanisca sprǣca|Scedelendisca sprǣca]], and [[Afrikaanisc sprǣc|Afrikaanisc]]. Manig [[Frencisc sprǣc|Frencisc]] wordƿord sind ēac andgietfullicu tō NīwengliscesNīƿenglisces sprecende (ac mid ōðrum rihtstefne), for þǣm þe NīwengliscNīƿenglisc bedranc ormǣtlic rīm wordaƿorda fram Frencisce þurh þā [[Norþmandisc sprǣc|Norþmandisce sprǣce]] æfter þǣre [[Norþmandisc Oferswīðrung Englalandes|Norþmandiscan OferswīðrungeOfersƿīðrunge]] and rihtlīce of Frencisce in æfterrum ieldum; þǣrfor sind fela wordaƿorda swīðesƿīðe nēah þǣm Frencisce, mid smalum wrītungscēadungumƿrītungscēadungum (on wordendungumƿordendungum oþþe mid Ealdes Frencisces wrītungumƿrītungum, asf.), ēac swāsƿā hwīlumhƿīlum scēadunga on mǣnunge.
 
== Grammaticcræft Nīwenglisces ==
{{main|NīwengliscNīƿenglisc grammaticcræft}}
 
Englisc grammaticcræft hafaþ lȳtele [[gebīeged sprǣc|gebīegunge]] in efenlǣcnesse mid ōðrum [[Indoeuropic]]um sprǣcum. Tō bisene hæfþ NīwengliscNīƿenglisc, ungelīc [[Þēodisc sprǣc|Þēodisce]], [[Niðerlendisc sprǣc|Niðerlendisce]], oþþe [[Rōmānisca sprǣca|Rōmāniscum sprǣcum]] nān [[grammatisc cynn]] and nāne [[ānrǣdnes (grammaticcræft)|tōgeīecendlice ānrǣdnesse]]. [[Cāsus|cāsu mearcung]] is æthwōnæthƿōn fullīce gedwinengedƿinen of þǣre sprǣce and ālifþ mǣste on þā [[bīnama|bīnaman]]. Þā cynn [[strang word|strangra wordaƿorda]] (t.b. ''sprecan/spræc/sprǣcon/gesprecen'') wiþƿiþ þā cynn [[wāc word|wācraƿācra wordaƿorda]] þe sēo sprǣc of Germanisce ierfde is on weorðeƿeorðe gedwinengedƿinen and þā lāfa gebīegunge (swāsƿā [[manigfealdlic]]u mearcung) wurdonƿurdon regolfæsta.
 
Þā seolfan tīd þǣre gebīegunge weorþgedwīnungƿeorþgedƿīnung in Englisce, scōp sēo sprǣc māran getrēowungegetrēoƿunge in wīsanƿīsan swāsƿā [[mōdword|mōdƿord]] and [[worddiht|ƿorddiht]] tō getācnienne grammatisce mǣnunge. [[Helpendu word|Helpendu ƿord]] brȳcþ man tō mearcienne tācnu swāsƿā frignunga, negativa, þā [[underþēodendlic]]an stefn, and gengende [[tīd (grammaticcræft)|tīd]]
 
 
== Wrītungwīse Englisces ==
{{main|NīwengliscNīƿenglisc stæfrǣwstæfrǣƿ}}
Mid Englisce brȳcþ man þā lǣdene stæfrǣwestæfrǣƿe būtan accentum, ac mid elþēodigum wordumƿordum, swāsƿā ''résumé'' (Frencisc) cann man mid accentum wrītanƿrītan. Mid manigum wordumƿordum, swāsƿā ''night'' oþþe ''though'' is sēo wrītungwīseƿrītungƿīse stǣrlicu (nā sprecendllicu), for þǣm þe on [[Middelenglisc sprǣc|Middelenglisce]] wrātƿrāt man ''night'' and ''though''. Sēo wrītungƿrītung wordaƿorda oft ābȳgþ of hū hīe gesprecen sind, and NīwengliscNīƿenglisc wrītungƿrītung is oft geþōht sēo unēaðoste ǣnigra sprǣca tō leornienne, in þǣm sprǣcum þe brūcaþ stæfrǣwastæfrǣƿa. Sēo [[Nīwenglisc wrītung|NīwengliscNīƿenglisc rihtwrītungerihtƿrītunge]].
 
== Sprǣdung þǣre Engliscan sprǣce ==
[[Biliþ:English dialects1997.png|thumb|right|250px|Sprǣdung inlendiscra Englisce-sprecera be lande (Crystal 1997)]]
=== Ambihtsprǣc ===
Englisc is ambihtsprǣc in þǣm fylgendum landum, þǣrin þæt getæl þāra ''mōdorsprecera'' is gewritengeƿriten, hwǣrhƿǣr cūþ:
{| width="100%"
|- valign="top"
Líne 125:
 
=== Ōðer bryce ===
Englisce sprǣc þegnaþ tō ēacan swāsƿā [[lingua franca]] in þǣm folgiendum landum and landscipum:
 
* [[Calpis]]
Líne 136:
 
== Sēo ēac ==
*[[Gemǣne cwidas in ōðrum sprǣcum|Gemǣne cƿidas in ōðrum sprǣcum]]
*[[Getalu sprǣca]]
*[[Gewriten Nīwe Englisc|Geƿriten Nīƿe Englisc]]
 
== Ūtweardlice bendas ==